'Missie Zeearend'

Het is 07:30. Ik rijd over een verlaten Oostvaardersdijk in de richting van Lelystad. Rechts van mij is de opkomende zon bezig met een adembenemende liveshow. Langzaam kleurt hij de lucht boven de Oostvaarderplassen in. Een oranjerode gloed die her en der wordt onderbroken door zachtroze tot lichtpaars gekleurde schapenwolkjes doet de strapatsen van Bob Ross verbleken. Een Bruine Kiekendief zweeft tussen mij en de zon in. Jagend boven het goudgeel gekleurde riet dat heen en weer zwiept in de wind. Links van mij ligt het IJsselmeer. Duizenden net wakker geworden ganzen vliegen in lange slierten boven het water. 'Feel it still' van 'Portugal. The man', een rockband uit Alaska, klinkt op de autoradio. Ik trommel op het stuur van de auto. Het is nu al een geslaagde dag.

Mijn eerste herinnering aan de waarneming van een Zeearend is in de Oostvaardersplassen. Ik had gehoord dat er daar af en toe een Zeearend te zien was. Zo werd 'Missie Zeearend' geboren. Op een ijskoude ochtend reed ik als 12-jarige met mijn vader de Oostvaardersdijk af terwijl ik uit het raam tuurde. Bij elke vluchthaven maande ik hem tot stoppen. Ik had er een gezien. Steeds weer bleek het toch een boomstronk, tractorband of iets anders dat vanuit de rijdende auto, maar vooral door mijn vurige verlangen, haast wel een Zeearend moest zijn.  Na minstens vijftien keer stoppen sloegen we rechtsaf de Knardijk op. In de verte zag ik twee donkere vlekken op het ijs. Dat kunnen geen Zeearenden zijn. Twee is onmogelijk. Toch tilde ik mijn kijker op om te kijken of het tractorbanden of boomstronken waren. Complete chaos volgde en ik sprong nog net niet uit een rijdende auto. Vijf minuten later stond ik in vogelhut 'De Grauwe Gans'  met mijn telescoop naar twee Zeearenden te kijken. Ze stonden op het ijs en joegen zo af en toe een groep ganzen de stuipen op het lijf. Volgens mij heb ik minstens een week met een enorme lach op mijn gezicht rondgelopen.

Zeearend ©Kjell Nilsen

Nu, een jaar of twintig later, sta ik op nagenoeg dezelfde plek weer door mijn telescoop te turen. Achter mij staan tien deelnemers die net zo vurig hopen een glimp op te vangen van een Zeearend als ik toen ik bij mijn vader in de auto zat. 'Missie Zeearend' is begonnen. Net als toen moet en zal ik ze vandaag vinden. De tijden zijn wel wat veranderd. De Zeearenden die ik zag waren overwinteraars in een tijd waarin er nog geen enkel paartje in Nederland broedde.  Zeearenden waren dus met recht enorme knallers en een zeer zeldzame verschijning. De Europese populatie was in die periode wel al hard aan het groeien.

Net als vele andere roofvogelsoorten hebben Zeearenden in grote delen van Europa te maken gehad met een grootschalige achteruitgang. Met name als gevolg van het gebruik van landbouwpesticiden in de jaren vijftig en zestig. Dit gif hoopte zich via prooidieren op in roofvogels en zorgde voor dunne, dus breekbare, eischalen en een verhoogde sterfte. Als gevolg hiervan kromp de populatie Zeearenden in Europa naar minder dan duizend paartjes. Na het verbieden van deze gevaarlijke landbouwpesticiden in de jaren zeventig raakte de populatie weer langzaam in de lift. Dit leidde tot een serieuze groei van de populatie in Duitsland in de jaren negentig en daardoor steeds meer overwinteraars in de Oostvaardersplassen en het rivierengebied. Het eerste Nederlandse broedgeval werd in 2006 vastgesteld. Inmiddels broeden er ongeveer twintig paartjes in Nederland.

Terwijl ik de vlakte voor ons sta te scannen vertel ik welke soorten we zien. Wilde Zwanen steken alert hun koppen omhoog, tientallen Pijlstaarten drijven op de plas en duizenden Grauwe, Brand- en Kolganzen vliegen over onze hoofden. Twee vossen steken de vlakte over en er stopt er een om te snacken van een Brandgans die waarschijnlijk is geveld door de vogelgriep. Een Cetti's Zanger besluit, op ongeveer tien meter voor ons in de rietkraag, oorverdovend hard te gaan zingen en een Blauwe Kiekendief vliegt bijna door ons heen. Achter ons in de bomen horen we Staartmezen en er vliegen constant Kieviten over.

Ik scan met mijn telescoop rustig verder naar rechts en voel me dan, als donderslag bij heldere hemel,  weer dat kleine ventje in die koude vogelkijkhut een jaar of twintig geleden. Maar liefst zeven Zeearenden verschijnen namelijk in het beeld van mijn telescoop. Ze staan rustig om zich heen te kijken en pesten elkaar af en toe een stukje op. Opnieuw blijf ik allesbehalve rustig en ik sta als een klein kind te springen en te wijzen. Ik verplicht iedereen zo snel mogelijk door hun eigen verrekijker of door mijn telescoop naar de Zeearenden te kijken. 

Blauwe Kiekendief ©Jesse Zwart

Ik draai me om naar de groep en zie dat ik uit puur enthousiasme twee deelnemers tien minuten geleden, bij aanvang van de excursie, vergeten ben verrekijkers te geven. Een sprint naar mijn auto volgt. Met drie verrekijkers en een camera in mijn hand kom ik half struikelend en vooral flink opgewonden weer terug rennen. Voor het eerst constateer ik de brede lach op de gezichten van alle deelnemers. We staan met elf man, onder een prachtig gekleurde lucht, ademloos naar zeven actieve Zeearenden te kijken. Wat een prachtig moment en wie had dat ooit gedacht. 'Missie Zeearend'is geslaagd. Dat we de ochtend zouden gaan afsluiten met bijna zestig soorten waaronder Matkop, Vuurgoudhaan, twaalf soorten eenden en een beeldvullend Baardmannetje in de telescoop wisten we op dat moment nog niet eens.

Wil je een keer mee om te genieten van de enorme soortenrijkdom van de Oostvaardersplassen?  Kijk dan via de onderstaande link naar de beschikbare excursies: Oostvaardersplassen - Dagje in de natuur

Baardman ©Lars Buckx