Onze eerste Noordzee Pelagic

Na een korte nacht van de spanning (wat zouden we gaan zien…) stap ik in de auto. Ik haal gids Lennart op en onder het genot van een lichte vislucht van de tonnen visafval in de achterbak, rijden we naar Den Helder. Ruim een kwartier voor de verzameltijd arriveren we op de verzamelplek en zien tot onze verbazing al zeker 20 deelnemers klaarstaan. We zijn niet de enige die er zin in hebben vandaag!

De bemanning is al bezig het schip in orde te maken en ook gidsen Gijsbert, Vincent en Jesse arriveren. Terwijl we staan bij te praten met de deelnemers, waaronder veel vaste klanten, horen we de roep van een IJsvogel. Twee IJsvogels vliegen achter elkaar aan en gaan naast elkaar op de kade zitten, waar ze mooi door de telescoop zijn te bekijken. Dat is alvast een mooi begin!

IJsvogels ©Lennart Verheuvel

Mooi op tijd zijn alle deelnemers compleet en na een korte introductie gaan we aan boord van de Hendrik Karssen. De tonnen visafval en het oud brood worden op het achterdek geplaatst, de vlag van het schip wordt gehesen en de trossen gaan los. Daar gaan we dan!

We varen eerst een stuk door Den Helder richting de sluis. Als we langs een industrieterrein varen zien we op een verkeersbord langs de kade een Zwarte Roodstaart zitten. Op zee verwachten we niet heel veel verschillende soorten, dus in de haven kunnen we mooi wat soorten voor de soortenlijst bij elkaar sprokkelen. Krakeenden en Kuifeenden zwemmen in de haven en op de kade zien we enkele Wulpen en Steenlopers bij een groep Scholeksters.

In no time zijn we de zeesluis door en varen we de Waddenzee op. Gijsbert begint met het gooien van oud brood op het achterdek om de meeuwen uit de haven te lokken. Binnen enkele seconden hangt er een groep Kokmeeuwen, Stormmeeuwen, Zilvermeeuwen en Kleine Mantelmeeuwen achter de boot en ook een mooie adulte Grote Mantelmeeuw komt een stuk brood halen. Het idee is dat de wolk meeuwen achter de boot de interesse gaat wekken van zeevogels, die dan ook nieuwsgierig bij de boot komen kijken. Daarnaast kunnen we mooi oefenen met de verschillende kleden van de meeuwen, een kunst op zich. Terwijl we hier uitleg over staan te geven, begint gids Lennart opeens te roepen: “Kleine Jager!”.
Een eerstejaars Kleine Jager komt vanaf de voorkant mooi vlak langs het schip vliegen en mengt zich kort in de groep meeuwen achter het schip. Iedereen kan de vogel goed bekijken, wat een heerlijke start!

Een eerste kalenderjaar Kleine Jager langs de boot ©Lennart Verheuvel

We varen langzaam verder naar het westen. Terwijl iedereen nog staat na te genieten van de mooie jager en de eerste foto’s staat terug te kijken, zien we aan de horizon de Razende Bol opdoemen. Het is laag water en de grote zandplaat ligt vol met zeehonden, met name Grijze Zeehonden. We komen steeds dichterbij en de vele zeehonden en vooral de enorme diversiteit ervan is mooi te bekijken. Langs de waterkant lopen enkele Drieteenstrandlopers en boven de uitgestrekte zandplaat is een jonge Bruine Kiekendief aan het jagen.

Grijze Zeehonden op de Razende Bol ©Lars Buckx

Zodra we om de Razende Bol heen varen komen we in wat hogere golven en varen we de Noordzee op. Het schip begint wat meer op en neer te gaan op de deining en enkele tassen vallen om. Nu gaat het echt beginnen!
We zien enkele groepen Zwarte Zee-eenden vliegen en ook de eerste Zeekoeten drijven op zee. Steeds meer deelnemers verzamelen zich op het achterdek voor de cursus meeuwenherkenning. Inmiddels vliegen er ook Pontische Meeuwen en een Geelpootmeeuw in de groep, waarbij ook de verschillende leeftijden aan bod komen. Ik zie enkele deelnemers glunderen als het ze zelf lukt de Pontische Meeuwen uit de groep te pikken met hun witte koppen en buiken.

Pontische Meeuw achter de boot ©Lars Buckx

Vanuit Den Helder varen we richting het westen, steeds verder de open zee op. Hoe verder westelijk we komen, hoe meer spanning de gidsen voelen. Waar blijven de zeevogels?
We zien de kust langzaam uit beeld verdwijnen en besluiten het voedselaanbod achter de boot te gaan veranderen. De zakken brood gaan dicht en de deelnemers op het achterdek worden gewaarschuwd dat ze even hun neus dicht moeten doen: de tonnen visafval gaan open.

Zeevogels hebben een enorm goed reukvermogen, ze kunnen vis op kilometers afstand ruiken. Volgens sommige onderzoeken kunnen Albatrossen hun voedsel zelfs op tientallen kilometers afstand ruiken! Maar goed, Albatrossen verwachten we hier niet op de Noordzee. Wél zien we al snel een Jan-van-Gent aan de horizon verschijnen zodra de eerste vissenkoppen over boord worden gegooid.
De Jan-van-Gent mengt zich in de groep meeuwen achter de boot en de vorm en enorme spanwijdte van de vogel zijn goed te zien. Langzaam komen er meer Jan-van-Genten uit alle hoeken tevoorschijn en is het feest voor de fotografen aan boord begonnen. Ook de andere deelnemers staan te genieten van deze prachtige vogelsoort en de vele verschillende kleden die ze hebben. De adulte Jan-van-Genten zijn natuurlijk prachtig om te zien, maar ook de kakelverse juveniele Genten doen qua uiterlijk niet veel onder.

Adulte Jan-van-Gent nieuwsgierig boven de boot en een verse juveniel vlak langs de boot vliegend ©Lars Buckx

De camera’s ratelen en de meeuwen achter de boot laten zich goed horen, vechtend om de vis. We leren de deelnemers om de Pontische Meeuwen, die nog steeds achter de boot vliegen, op hun roep te herkennen. Als ik de horizon afspeur zie ik ineens iets anders tussen de meeuwen: een grote en vrij dikke donkerbruine vogel met grote witte vlekken (‘flashes’) op de vleugel. Grote Jager!
De vogel blijft helaas op afstand en vliegt van ons af. Daardoor kan hij slechts door enkele deelnemers gezien worden. Dat is soms het risico op zeevogeltochten…
Gelukkig duurt het nog geen 10 minuten voor een herkansing zich aandient, nóg een Grote Jager! Deze vogel komt wél naar de boot gevlogen en voegt zich even in de groep meeuwen om vervolgens een stuk vis van één van de meeuwen af te pakken. Zo zien we ze graag! Al verdwijnt de vogel ook snel weer met zijn afgepakte stuk vis.

We varen weer verder en ik sta met wat deelnemers na te praten over deze bijzondere waarnemingen. Tot dit jaar had ik al drie jaar geen Grote Jager meer gezien, omdat ze een enorme klap hebben gehad door de vogelgriep. Dat we er nu twee zien is dus wel erg bijzonder! Terwijl ik dit sta te verkondigen vraagt één van de deelneemsters aan me: “Wat vliegt daar voor iets donkers tussen de meeuwen?”. Ik kijk op en zie opnieuw een Grote Jager vlak achter de boot vliegen. Ik roep het snel rond en ook deze vogel kan door iedereen goed bekeken worden. Eén van de deelnemers komt dankbaar naar ons toe, want hij had de vorige Grote Jager gemist omdat hij even op het toilet zat. Gelukkig liet deze vogel zich ook mooi bekijken. Op basis van de foto’s gaat het opnieuw om een adulte vogel, maar wel met een ander vleugelpatroon dan de vorige. Drie Grote Jagers!

Een adulte Grote Jager achter de boot ©Lennart Verheuvel

Dit westelijke stuk van de Noordzee blijkt een goed stuk voor zeevogels. Af en toe zien we kleine groepjes Zeekoeten op het water zitten en ook Bruinvissen worden af en toe vlak naast het schip waargenomen. Waar ik afgelopen nacht nog lag te piekeren dat we misschien uren zouden varen zonder iets te zien, bleek dat in de praktijk gelukkig reuze mee te vallen. Zeven soorten meeuwen achter de boot, Jan-van-Genten die rondom de boot als een torpedo het water in duiken en af en toe langsvliegende Grote Sterns, Visdieven en zelfs een Zwarte Stern. Daarnaast schijnt het zonnetje en is het heerlijk aangenaam op dek. De meeste jassen zijn uitgetrokken en enkele deelnemers zitten met hun ogen dicht van de zon te genieten.

Dan klinkt er weer een kreet van het achterdek: “Noordse Stormvogel!”. Er ontstaat wat paniek op het dek en kreten met aanwijzingen waar de vogel vliegt klinken heen en weer. Zelfs de schipper komt even checken of er niet iemand over boord is gevallen, zoveel commotie is hij niet gewend van de rustige pleziervaarten die hij normaal vaart.
Gelukkig blijkt de Noordse Stormvogel hongerig en komt hij snel richting het schip gevlogen om zich in de groep meeuwen te mengen. Hij probeert een visje mee te pikken maar daar zijn de meeuwen het niet mee eens, dus hij blijkt het gevecht aan te moeten. Een spectaculair gevecht tussen een Noordse Stormvogel en een Pontische Meeuw volgt!

Noordse Stormvogel in gevecht met een Pontische Meeuw ©Lennart Verheuvel

Na een show van zeker 5 minuten verdwijnt de Noordse Stormvogel weer aan de horizon. De deelnemers aan boord staan rustig na te genieten en foto’s worden teruggekeken. Ondertussen wordt door de bemanning van het schip ook een lunch geserveerd. Het schip begint te draaien en we zetten koers richting Texel. Een zomerkleed Roodkeelduiker komt langsvliegen en tussen de sterns wordt scherp een Noordse Stern uitgepikt die recht over ons heen komt vliegen. Ook de Jan-van-Genten hangen nog steeds rond het schip en die blijken meer nieuwsgierige zeevogels aan te trekken. Binnen een uur tijd zien we nog vier Noordse Stormvogels, waaronder twee vogels samen. De vogels geven een geweldige show waarbij ze langdurig achter de boot blijven hangen en ons soms tot op enkele meters benaderen. Zo is ook de bijzondere ‘tube-nose’, het buisje bovenop de snavel waarmee de vogel zout uitscheidt, goed waar te nemen. Dit zijn de waarnemingen waarvoor je de zee opgaat en waar je van tevoren op hoopt!

Noordse Stormvogel met kenmerkende 'tube-nose' ©Lennart Verheuvel

Inmiddels komt Texel ook in beeld, goed herkenbaar aan de vuurtoren op de Noordpunt. We varen langs Texel weer langzaam naar het zuiden, terug naar Den Helder. We komen dichter bij land en daarmee verdwijnen ook de Jan-van-Genten aan de horizon. Wel zien we nog een prachtige zomerkleed Roodkeelduiker langsvliegen en ook blijken er al vrij veel Zeekoeten voor de kust van Texel te liggen.
Op dek heerst een relaxte sfeer. Er wordt nagepraat over de vele mooie waarnemingen, de soms duizenden foto’s worden alvast doorgekeken en er wordt me regelmatig gevraagd wanneer we weer de zee op gaan en wat een goede tijd zou zijn om nog een keer mee te gaan. Terwijl ik dit sta uit te leggen word ik door een deelneemster op mijn schouder getikt: “Wat fladdert daar voor vogeltje”. Ik richt mijn kijker en zie een vrij klein zwart vogeltje met een helder witte stuit en grijze banen over de vleugels vliegen. “Vaal Stormvogeltje!!!”.
De ontspannen sfeer op dek slaat ineens om in chaos en paniek. “Waar?” “Meer aanwijzingen!” “Wat wordt er gezien?!”.

Het ‘Vaaltje’ komt gelukkig in de richting van het schip vliegen. Normaal is het nog een hele uitdaging om alle mensen in de goede richting te laten kijken op een zee zonder oriëntatiepunten. Gelukkig vliegt deze vogel vlak voor een gele boei langs en kan iedereen de vogel daardoor in beeld krijgen. Al fladderend en keilend komt de vogel dichterbij en vliegt hij op mooie afstand achter de boot langs. Wat een gave waarneming en wat een heerlijke afsluiter van deze mooie pelagische tocht!

Vaal Stormvogeltje voor de gele boei langs en mooi achter het schip ©Lars Buckx

We varen de haven van Den Helder weer in, waar we opnieuw worden opgewacht door twee IJsvogels die achter elkaar aan vliegen en ook enkele rondjes om het schip heen vliegen. Terug aan de kade stapt iedereen met een tevreden gezicht het schip weer af. “Wat was dit een mooie ervaring!” komen enkelen nog vertellen.

Met de vijf gidsen ruimen we nog even op en spuiten we met de brandslang de laatste visrestanten van het schip af. We sluiten de vaartocht samen met de bemanning af met een bittertje. Dit succes smaakt naar meer, veel meer!

Meer foto's zien? Bekijk het album van deze excursie.

Achterdek van het schip ©Lars Buckx