Winter en voorjaar in één beeld
De dagen zijn kort en voor verreweg de meeste mensen is het nu nog volle bak winter.Althans als je met gemiddeld acht graden en vooral heel veel regen, mist en weinig zonnige, koude winterse dagen van een winter kunt spreken. Toch staat voor veel vogels in deze periode het voorjaar al aan de deur te rammelen. Zo merkte ik ook afgelopen week weer in de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Tijdens de najaarstrek, het meest massale natuurfenomeen op aarde, vliegen miljarden vogels via ons land naar hun overwinteringsgebieden rondom de Middellandse Zee en tot ver in Afrika. Een behoorlijk aantal soorten neemt echter een rigoureus besluit en blijft in Nederland hangen. Zij gokken er op dat ze in staat zijn hier in de winter ook genoeg voedsel kunnen vinden. Het scheelt ze een vermoeiende en gevaarlijke tocht heen en weer naar hun overwinteringsgebieden. Bijkomend voordeel is dat ze eerste keuze hebben met betrekking tot territoria en nestplaatsen in een ook voor vogels overspannen woningmarkt. Precies dat is de reden dat het hier nu al voorjaar is.
Direct als ik mijn entree maak klinkt de clowneske roep van een Groene Specht uit de top van een enorme beukenboom. Hij lijkt de vertrokken vogels hard uit te lachen en beweegt zich van boomtop tot boomtop door het bos. Overal laat hij zijn lach horen en niet veel later verschijnt ook het vrouwtje ten tonele. Prille liefde in de dop. Hun huizenjacht wordt nogal prompt verstoord door maar liefst drie Grote Bonte Spechten die hetzelfde plan hebben. Roffelen, roepen, elkaar verjagen en achtervolgen.
Soms onderbroken door roepende Boomklevers, een geluid dat rechtstreeks afkomstig lijkt te zijn uit een schietspel voor op de computer, vervolg ik mijn weg door dit betrekkelijk oude bos in de binnenduinrand. Boomkruipers, Glanskoppen en vooral heel veel Kool- en Pimpelmezen laten van zich horen. Een Zanglijster zit hard zijn best te doen maar bakt er nog niet veel van. Vogels moeten soms nog een beetje oefenen op hun zang na een lange winter niet zingen. Zijn noten zijn nog wat rommelig en de kenmerkende drie of vier herhalingen worden niet absoluut vlekkeloos afgewerkt.
Verderop in het duin is het helemaal feest. 'Suns out, guns out' lijkt op zowel de Boomleeuweriken als de Grote Lijsters van toepassing. Als gekken schieten ze achter elkaar aan door de lucht. Als de ene Grote Lijster lekker zit te pruttelen in een boomtop komt de ander hem zo snel mogelijk verjagen. Een ordinaire burenruzie is het gevolg. Toch lijken ze na een korte patstelling waarbij ze af en toe een beetje tegen elkaar op lijken te zingen toch te beseffen dat het pas eind januari is en ze er wellicht wat vroeg bij zijn.
Siberische Tjiftjaf © Jesse Zwart
Bij wat roepende Staartmezen stop ik met lopen. Zeker in de winter moet je altijd goed opletten als je Staartmezen hoort. Ze hangen vaak rond met andere mezensoorten en dat trekt ook weer andere soorten aan. Deze 'flock' vogels is enorm. Ik zie Pimpelmezen en Koolmezen, Vuurgoudhanen en Goudhanen, Sijsjes, Kuifmezen en een Zwarte Mees. Ze beginnen druk te alarmeren als er op grote hoogte een Sperwer overvliegt en duiken even kort wat dieper de bosjes in. Dan hoor ik een zingende Tjiftjaf! Toch wel een soort benchmark van het voorjaar.
Als ik de vogel in beeld denk te krijgen zie ik echter een hele andere, veel zeldzamere, soort. Een bleek beest met een vleugelpaneel dat duidelijk afsteekt tegen het verder nogal grauwgrijze voorkomen. Dan zie en hoor ik de vogel roepen. Een Siberische Tjiftjaf! De vogel wordt zelfs vergezeld door een tweede geringd exemplaar. Twee Siberische Tjiftjaffen verschijnen in het beeld van mijn kijker en worden niet veel later aangevuld door de Tjiftjaf die ik zojuist had horen zingen. Voorjaar en winter in één kijkerbeeld. Een mooie weerspiegeling van deze dag in de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Op mijn weg terug loop ik in gedachten verzonken door het prachtige landschap van de Amsterdamse Waterleidingduinen in de richting van de plek waar ik eerder deze week vier Baardmannetjes heb gezien. Van een afstand hoor ik het subtiele gepingel van deze onwaarschijnlijk mooie vogels al uit het riet komen. Ze zitten er nog! De Baardman is, naast zijn prachtige verschijning, om nog een aantal redenen bijzonder. Ze zijn de enige in hun familie. Wanneer je dus een Baardman op je lijst hebt staan heb je direct een hele vogelfamilie compleet. Kwartet met één vogel dus! Verder past hij zijn dieet aan. In de zomers eten ze insecten en spinnen en is hun verteringssysteem aangepast aan het afbreken van dierlijke eiwitten. Wanneer deze insecten in de winter verdwijnen gaan de Baardmannen over op het eten van rietzaden. Het verteringssysteem past zich aan en zo komen ze de winter door. Nog zo'n waanzinnige truc van onze standvogels en de reden waarom vogels mij zo enorm fascineren!
Baardmannetjes © Jesse Zwart
