Waarom zingen vogels ?

Snor © Jesse Zwart

' Waarom zingen vogels?'  Die vraag wordt mij tijdens bijna elke excursie wel gesteld. Het is dan ook een zeer relevante vraag. Zeker nu het voorjaar in volle gang is en ik regelmatig mijn stem moet verheffen om boven de vogelzang uit te komen. Waarom worden wij in het voorjaar aan alle kanten omgeven door de prachtige zang van miljoenen vogels? Het antwoord is tweeledig. Oorlog en liefde. Liefde, omdat de mannetjes met hun gezang indruk proberen te maken op de vrouwtjes. Oorlog, omdat diezelfde mannetjes hun rivalen met gezang proberen te verjagen uit hun territorium.

Maar waarom zingen de meeste vogels zo vroeg? Ook daar is over nagedacht. In de vroege ochtend, vaak al twee uur voor zonsopgang, zitten soorten als Nachtegaal, Roodborst en ook veel moerasvogels al uitgebreid te zingen. Het is nog te donker om naar voedsel te zoeken.  Voedsel is daarnaast in het donker moeilijk te zien en daardoor zou een vogel in verhouding meer energie verbruiken dan verzamelen. Insecten, voor veel vogelsoorten de voornaamste voedselbron in het voorjaar, zijn vaak nog niet eens actief in het donker en de vroege ochtend. Ook is er in de vroege ochtend minder omgevingsgeluid en is het vaker dan gemiddeld windstil en vochtiger. Deze twee factoren zorgen ervoor dat geluid verder draagt. Temperatuurinversie in de vroege ochtend, het fenomeen waarbij een koude laag lucht boven de grond wordt vastgehouden door een warme bovenliggende luchtlaag, draagt hieraan bij. Geluiden weerkaatsen op de grens tussen deze lagen en weerkaatsing zorgt voor betere verspreiding van de vogelzang!

Nachtegaal © René van Rossum

Maar welke mannetjes maken dan de meeste kans op een vrouwtje? Vrouwtjes zullen zich aangetrokken voelen door mannetjes waarvan de zang frequent, aanhouden en gevarieerd of complex is. Dit is namelijk een teken van fitheid en daarop selecteren vrouwtjes. Een fit mannetje zorgt over het algemeen namelijk voor sterke en gezonde nakomelingen. Volume, frequentie en complexiteit zijn factoren die van invloed zijn op het voortplantingssucces van de mannetjes. Op het moment dat ze een vrouwtje hebben gevonden stoppen de meeste mannetjes dan ook direct met zingen. Enkele casanova's blijven echter ook als ze een partner hebben volop zingen en zich uitsloven. De Winterkoning bijvoorbeeld. Dat kleine vogeltje met die grote bek. Zij houden er met enige regelmaat meerdere vrouwtjes en nesten op na.Niets menselijks is vogels vreemd.

Na de ochtendpiek neemt de zangactiviteit wel af. Vogels zingen dus niet de hele dag. Zeker als het warm weer is er veel energie nodig is om te zingen zal de zangactiviteit afnemen. Maar vooral aan het begin van het broedseizoen, als de mannetjes nog geen partner hebben, zullen ze vrij lang blijven doorzingen. In de laatste uurtjes van de dag, wanneer het minder warm is en de temperatuurinversiew weer vergelijkbaar is met die van de vroege ochtend, zal ook de zangactiviteit weer toenemen. De piek van de ochtendzang is rond eind april en begin mei. Bijna alle zomergasten zijn dan terug en ook standvogels laten nog van zich horen. 

Nu weet je in ieder geval waarom we je de wekker zo ontzettend vroeg laten zetten als je met ons op excursie gaat! Het loont de moeite en de vroege ochtendzang is een magisch fenomeen. Tot snel!

Blauwborst © Lennart Verheuvel