Weergaloze Weerribben

Het is zaterdagochtend half zeven en ik nader de startlocatie van mijn excursie. Een mysterieuze lage mist hangt in slierten boven het prachtige gebied en zijn weggetjes, waardoor ik behoorlijk vaart moet minderen. De lucht  boven de mist is strakblauw en het is bijna windstil. Dit grootste aaneengesloten laagveenmoeras van Noordwest-Europa heeft de status van Nationaal Park en is zowel  binnen als buiten onze landsgrenzen beroemd onder natuurliefhebbers. Het labyrinth aan plassen, rietkragen, meren, slootjes, moerasbossen en hooilanden met talloze bloemen herbergt een schat aan zowel planten- als diersoorten. Vele bijzondere, teruggetrokken levende en dus mysterieuze, mystieke soorten zijn juist op deze plek vaak goed te horen en prachtig te zien. Als ik de auto heb geparkeerd en het portier open hoor ik meteen de eerste soort van de dag. Een zingende Snor.

We zijn in Nationaal Park Weerribben-Wieden. Het landschap hier is geboren door het winnen van turf en grootschalige riettteelt. Juist hierdoor ontstond die  grote verscheidenheid aan landschapstypen en een voor Nederland unieke afwisseling van water en land. Precies deze verscheidenheid biedt leefruimte aan allerlei soorten die elders in het land nauwelijks voorkomen. De otter heeft hier zijn thuisbasis, voor de grote vuurvlinder en de donkere waterjuffer is dit één van de belangrijkste gebieden van de Nederlandse populatie en zeldzame vogelsoorten als Roerdomp en Purperreiger komen hier tot broeden.

 Buiten een waar orkest aan vogelzang hangt er, mede door de mist, een serene rust in het gebied. Er zijn geen andere mensen en er rijden nog geen auto's. De mist begint langzaam op te lossen, maar dempt vooralsnog onze geluiden.  Rustig wandelen we het gebied in. Een Gele Kwikstaart vliegt roepend over en lijkt verderop in het gebied te landen. Aan de ene kant van het pad liggen uitgestrekte rietvelden en waterplassen, aan de andere kant liggen hooilanden. Direct in de eerste rietkraag die we zien is het raak. Twee Snorren laten zich uitgebreid en van dichtbij bekijken, terwijl ze bijna onafgebroken hun zang laten horen vanuit de top van een rietstengel. Vergezeld door de zang van Rietgorzen kunnen we rustig wat prachtige opnames maken van deze unieke rietvogel.

Voor de Snor zijn de Weerribben-Wieden, met ongeveer 400 broedparen verreweg het belangrijkste broedgebied van Nederland. Dit is ongeveer 20 procent van de totale Nederlandse broedpopulatie. Het relatief nieuw ingerichte moerasgebied is dus met recht van ontschatbare waarde voor de Nederlandse populatie en een uitgelezen kans om deze soort goed te bekijken. Uiteindelijk horen we dan ook wel 15 verschillende exemplaren.

Snor en Bruine Kiekendief ©Jesse Zwart

Diverse Bruine Kiekendieven zijn druk in de weer met het bouwen van nesten. Mannen vliegen af en aan met rietstengels en landen op wisselende plekken in het riet om vervolgens na enkele minuten weer te verschijnen. Ze bouwen met deze rietstengels nesten op de grond die tussen de 20 en 90 centimer hoog zijn, afhankelijk van het waterpeil in het gebied. Wisselt het waterpeil veel, dan zijn de nesten hoger dan wanneer ze in vrij droge gebieden broeden. Af en toe wordt met een hoop heisa een Kievit,  Zwarte Kraai of andere indringer verjaagd. De kenmerkende buitelingen zijn dan goed te zien.

Als we onze weg vervolgen hoor ik in de verte een Roerdomp 'hoempen'. Dit lage geluid draag ver en is zeer indringend. Het geluid doet denken aan dat van een ouderwetse stoomboot. Het draagt bij aan het mysterieuze leven van deze bijzondere vogel. Juist als ik aan het vertellen ben over het wel en wee van deze bijzondere moerasbewoner hoor ik een Baardman roepen. Hij steekt achter ons de weg over en landt in de rietkraag naast de weg. Zoals het Baardmannen betaamt laat hij zich kort zien om vervolgens zenuwachtig en snel verder te vliegen terwijl het kenmerkende roepje langzaam wegsterft in het mysterieuze moeras.

We horen en zien Blauwborsten, Sprinkhaanzangers en als we staan te kijken naar een overvliegende Lepelaar zie ik in mijn ooghoek een bruine schim vliegen. Laag en zwijgzaam over de rietkraag, op tien meter afstand, komt een Roerdomp aanvliegen. Hij landt achter de smalle rietkraag precies naast de plek waar wij staan en we kunnen hem ongestoord minstens twintig minuten lang uitgebreid bekijken. We zien hem afwisselend jagen, in paalhouding staan en hij lijkt meermaals met zijn poten de aarde om te woelen om  prooidieren op te jagen. We staan ademloos en doodstil te genieten van deze, ook voor mij, zeer bijzondere waarneming. Na ruime tijd verdwijnt de vogel zoals hij ook is gekomen, in stilte en als een spook in het riet. 

Regenwulpen, Groenpootruiters, en Tureluurs vliegen over terwijl ook Rietzangers en enkele Sprinkhaanzangers zich goed laten horen. We focussen ons op de verschillende geluiden van de rietvogels en horen ook onze eerste Kleine Karekiet van het jaar. In het iets drogere gedeelte hangen Grasmussen, Fitissen, Tjiftjaffen en Roodborsttapuiten rond. Op de terugweg vliegen verschillende Grote Zilverreigers over en juist als ik vertel dat we moeten letten op de witte billenkont van een mogelijke Witoogeend zie ik tussen de rietkragen door precies die opvallende witte kont. De man Witoogeend!  De zeldzaamheid laat zich goed zien en trekt op met een vrouwtje Tafeleend, die hij duidelijk het hof probeert te maken. Soms verdwijnt hij tussen het riet om even verderop weer op te duiken. Voor alle deelnemers is dit de eerste keer ooit dat ze deze soort zien en daarmee is de excursie natuurlijk al helemaal geslaagd. Verder vliegen nog een aantal Purperreigers langs en ook een fly-by van een laagvliegende Ooievaar is het noemen waard.

Witoogeend ©Jesse Zwart en Purperreiger ©Lars Buckx

In het verderop gelegen rietveld zien we constant bedrijvigheid van Bruine Kiekendieven. Ook hier lijken ze druk bezig te zijn met de nestbouw en meerdere mannetjes vliegen af en aan. Soms jagend, soms aanvliegend met nestmateriaal en vaak ook territoriaal tegenover elke andere vogelsoort die passeert. We besluiten nog een korte detour aan onze excursie toe te voegen om de Bruine Kiekendieven vanaf het naast het rietveld gelegen pad van dichterbij te bewonderen. Als we opgesteld staan en ongeveer tien minuten hebben staan genieten van de dichtbij langsvliegende Kiekendieven, klinkt er een hoop kabaal uit het riet. Een hoemende Roerdomp, gevold door een buitelende Bruine Kiekendief die het riet in duikt. Na een paar seconden vliegen twee Grauwe Ganzen uit het riet op, gevolgd door maar liefst twee Roerdompen en de boze Bruine Kiekendief!  Vanaf het dijkje hebben we een prachtig uitzicht op het tafereel en de Roerdompen komen dichtbij langsvliegen. Een prachtige afsluiter van de excursie en verreweg de gaafste waarnemingen van Roerdomp die ik ooit heb gehad.

Roerdompen ©Jesse Zwart

Wil je ook een keer mee naar de Weerribben? In juni organiseren we meerdere excursies naar deze waanzinnige plek. Kijk voor de excursies op: https://www.dagjeindenatuur.nl/weerribben/